غوغای شاهکارهای علمی در دل بحران‌های تاریخی

دکتر عبدالحسن بصیره معتقد است: شاهکارها همواره از دل بحران‌های تاریخی بیرون آمده‌اند. در زمان شیوع طاعون بود که انسانی مانند نیوتن فرصت‌سوزی نکرد و در آن روزگار از دل شرایط حصر خانگی‌اش، نظریه‌های مهم علمی را خلق کرد که باعث دگرگونی اندیشه نسل‌های آینده شد.

خبرنگار 1۱۳۹۹-۰۹-۰۶

0 خواندن این مطلب 3 دقیقه زمان میبرد

عبدالحسن بصیره؛ فیزیک‌دان و نویسنده در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره شیوه مواجهه با شرایط قرنطینه بیان کرد: هر پدیده‌ای ضد خود را نیز به همراه دارد که در حقیقت همان جمع اضداد است که از درون آن سنتزی پدید می‌آید و باید گفت که پدیده شیوع ویروس کرونا نیز از این رخداد جدا نیست. با نگاهی به تاریخ می‌توان فهمید که در شیوع طاعون در اروپا نزدیک به ۳۰۰ سال پیش هم که کشتار زیادی به وقع پیوست، در آن‌ها سال‌ها انسانی مانند نیوتن خود را در برابر این ویروس مصون نمی‌دانست، اما فرصت‌سوزی نکرد و در آن روزگار از دل شرایط حصر خانگی‌اش شاهکارهایی خلق کرد که اندیشه نسل‌های آینده دگرگون شد.

وی افزود: این روزها اپیدمی کرونا مردم را در حصر خانگی نگه داشته که موجب دل‌آزاری شمار زیادی از هموطنان ما شده، اما این شرایط تنها یک روی سکه است. روی دیگر را می‌توان به‌جای فرصت‌سوزی، فرصت‌سازی کرد و آن انس و الفت بیشتر با کتاب و خواندن مقاله‌های خوب و ارزشمند است. شیوع ویروس کرونا باعث شد، برای انسان فرصتی پیش بیاید که بتواند به تأمل بنشیند و از دل این تأملات و تفکرات، بی‌تردید اندیشه‌هایی خلق خواهد شد که تا پیش از آن فرصت پدید آمدن آن‌ها وجود نداشت.

این فیزیکدان با اشاره به خلق شاهکارهای متعدد پس از اتمام بحران کرونا، گفت: تردید ندارم که در پی این پاندمی جهانی پس از حصر خانگی شاهکار‌هایی پدید خواهد آمد که ارمغان بشریت خواهد بود. این شاهکارها هم در جنبه‌های مختلف نوشتاری هم در جنبه‌های علمی رخ خواهد داد.

به بیان بصیره، هر فردی باید نهایت استفاده را از این دوران کند و از بروز بیماری‌های روحی چون افسردگی و ناامیدی پیشگیری کند، چراکه تاریخ نشان داده که افرادی که خود را سازگار می‌کنند، دوام بیشتری دارند و ماندگارترند.

وی با اشاره به کتابی که با همکاری انتشارات فرهنگ معاصر در باب دانشمندان فیزیک در دست تألیف دارد، ادامه داد: قرنطینه باعث شد هزار و چهارصد صفحه از کتاب «فرهنگ دانشمندان فیزیک و فلسفه طبیعی» را به پایان برسانم. گفتنی است، این اثر شامل زندگینامه ۸۵۰ دانشمند فیزیک و فلسفه طبیعی است که زندگی علمی این دانشمندان را از یونان باستان تا پایان قرن بیستم در ردارد.

این فیزیکدان گفت: این اثر حاصل استخراج حدود ۱۸۰ منبع است که عمدتا به فعالیت علمی آن‌ها پرداختم، اما در خلال زندگی علمی گریزی هم به زندگی شخصی آن‌ها زده شده است؛ برای مثال اینکه در کجا متولد شدند یا در چه موردی متمرکز شدند. پیش‌بینی می‌شود این فرهنگ به بیش از سه‌ هزار صفحه برسد که شامل دانشمندانی است که هریک از فیزیک و فلسفه طبیعی، قانون یا نظریه تاثیرگذار ارائه داده‌اند.

بصیره با اشاره به‌عنوان کتابش، افزود: به این دلیل واژه فلسفه طبیعی را به‌عنوان کتاب اضافه کردم، چون دانشمندانی که در یونان باستان به‌عنوان شاخص‌هایی در دوران اسلامی بودند و ممکن است در مورد دیگری شهره شده باشند، مانند ابن سینا یا ابن باجه که در زمان قدیم فعالیت‌های ارزشمندی زیادی هم در باب علم فیزیک علاوه بر دیگر دانش‌ها که بیشتر به آن‌ها مشهور شده‌اند، داشتند که در این اثر نام و زندگی‌نامه آن‌ها آمده‌ است. بسیاری از افراد حتی نام ابن باجه را هم نشنیده‌اند، اما این دانشمند کارهای بسیار شایسته و ارزشمندی در حوزه فیزیک داشته است.

این استاد بازنشسته دانشگاه در ادامه با ارائه چند پیشنهاد کتاب برای مطالعه در دوران کرونا و قرنطینه تأکید کرد: کتابخوانی، بهترین گزینه برای سپری کردن دوران کرونا به نحو احسن خواهد بود. من در این دوران کتاب‌هایی چون «در تببین جهان» از استیون واینبرگ، «منشأ کیهان» و «خاطرات تهران و بیروت» از جان اسکیلز که خاطرات یک پزشک در زمان پهلوی اول است را خواندم. نویسنده که خود در مسیر میان تهران و بیروت در رفت‌وآمد بود، توانسته در زمینه تاریخ معاصر، کتاب استانداردی را به رشته تحریر دربیاورد.

وی بیان کرد: همچنین یک رمان بسیار ارزشمند دیگری به نام «فروغ زندگی» نوشته اریش ماریا رمارک را مطالعه کردم که خواندن این کتاب‌ها را بسیار پیشنهاد می‌کنم. این نویسنده آلمانی با توجه به اینکه دو جنگ جهانی اول و دوم را تجربه کرده و در انتهای کتابش درباره جنگ و وحشت حاصل از آن اضطراب انسان را به شیوه عمیق بازتاب داده و وی سرگذشت اسیران اردوگاهی در آلمان در ماه‌های پایانی جنگ جهانی دوم نوشته است که با تصویر کشیدن اعمالی به غایت غیرانسانی با توصیفی هنرمندانه و روانشناسانه توصیف می‌کنند.

به گفته بصیره، نویسنده به طرز هنرمندانه‌ای توانسته تصویر جدال مرگ و زندگی را در کتابش منعکش کند و جوشش پرتوان عشق اسیری جوان به دختری جوان که در نهایت زندگی از آن بیرون می‌آید را بازتاب دهد.